به گزارش گروه دفاع و امنیت مشرق، از سالهای بسیار دور تا به امروز انواع گوناگونی از سلاح ها بر روی کشتی ها نصب شده است. از سربازان کمانداری که سعی می کردند با پرتاب تیرهای آتشین کشتی طرف مقابل را هدف قرار دهند تا موشکهای کروز ضد کشتی که می توانند شناور دشمن را در فاصله چند صد کیلومتری هدف قرار دهند. به صورت سنتی توپها برای چند قرن به عنوان سلاح اصلی شناورهای نظامی مورد استفاده قرار می گرفت که از آن برای درگیری با کشتی های دشمن و بمباران اهداف ساحلی استفاده می شد. توپها امروزه نیز بر روی شناورهای نظامی حفظ شدند و به وظایفی مشابه می پردازند.

اما اختراع موشکهای کروز در طول جنگ دوم جهانی و سپس فعالیت روسها بر روی یک موشک ضد کشتی بود که برای همیشه چهره نبردهای دریایی را تغییر داد. در سال 1967 میلادی و در جریان جنگ 6 روزه اعراب و اسراییل شناورهای اوزای نیروی دریایی مصر مسلح به موشک های کروز ضد کشتی SS-N-2 ناوشکن اسراییلی "ایلیات" را غرق کردند. بسیاری از کارشناسان این حادثه را نقطه عطفی در نبردهای دریایی می دانند. پس از آن بود که کشورهای مختلف به سمت طراحی و ساخت موشکهای ضد کشتی متفاوتی رفتند.

در جهان غرب به دلیل وجود ناوهای هواپیمابر و درکل قدرت هوایی برتر موشکهای ضد کشتی با برد کمتری ساخته شدند. از این میان می توان به نمونه های مثل موشکهای ضد کشتی "هارپون" ساخت آمریکا و یا "اگزوست" ساخت فرانسه اشاره کرد که عمدتا بردی کمتر از 100 کیلومتر در نمونه های اولیه داشتند.

اما روسها به دلیل بهره گیری از زیردریایی های حامل موشک کروز ضد کشتی و یا تعدادی از هواپیماهای بمب افکن و گشت دریایی به عنوان پایه حمل سلاح های ضد کشتی مجبور شد تا به افزایش برد موشکهای ضد کشتی خود اقدام کند. در حالی که موشکهای غربی دارای بردی در حدود 100 الی 150 کیلومتر بودند بسیاری از موشکهای روسی بردی در حدود 500 کیلومتر داشتند.

اما با پایان جنگ سرد موشکهای ضد کشتی نیز دچار تغییرات بسیار زیادی شدند. با از بین رفتن احتمال درگیری بین قدرتهای بزرگ در اقیانوس ها و حمله به شناورهایی مثل رزم ناوهای بزرگ و یا ناوهای هواپیمابر موشکهای ضد کشتی با برد بلند و حتی سر جنگ اتمی از دور خارج شدند.

در فضای قرن بیست و یکم عمده نبرد بر روی پهنه های آبی و شناورهای کوچک تر تعریف می شود. جایی که دقت بسیار حیاتی تر بوده و نیاز به قابلیت حمله به اهداف بر روی خشکی نیز به لیست نیازمندی های نیروی های دریایی اضافه شده است. فراموش نکنیم که تا قبل از این موشکهای کروز حمله به اهداف زمینی یکی سری از سلاح با برد بسیار زیاد بودند که به دلیل ملاحظات امنیتی غیر قابل صادرات بودند. اما با استفاده از موشکهای ضد کشتی و استفاده از سیستم های هدایتی جدید و عمدتا ماهواره ای موشکهای ضد کشتی نیز تا حدودی توانایی حمله به اهداف بر روی زمین را نیز پیدا کرده اند.

در این مطلب تعدادی از موشکهای ضد کشتی معروف حال حاضر دنیا معرفی می شوند. البته گزارش های مربوط به موشک های ایرانی در ذیل این مطلب درج شده است.

هارپون



واژه "هارپون" به معنای نیزه مخصوص شکار نهنگ است و در دنیای تسلیحات به یک موشک ضد کشتی ساخت کمپانی بوئینگ آمریکا اطلاق می شود. این موشک ضد کشتی از اواخر دهه 1970 میلادی تا به امروز به عنوان موشک ضد کشتی اصلی نیروی دریایی آمریکا مورد استفاده قرار می گیرد. هارپون دارای گونه های متفاوتی است و می توان آن را از شناورهای سطحی، زیردریایی، انواع هواپیماهای رزمی و گشت دریایی و همچنین پرتاب گرهای سلاحی پرتاب کرد.

موشک هارپون در مدلهای اولیه دارای بردی در حدود 90 کیلومتر بود و در طول سالهای بعد برد آن در مدلهای گوماگون افزایش پیدا کرد. امروزه برد این موشک در حدود 280 کیلومتر است. این موشک  در مدلهای زمین و زیردریایی پرتاب از یک شتاب دهنده اولیه سوخت جامد استفاده می کند و در مرحله بعد از یک موتور توربوجت مدل "Teledyne " بهره می برد که سرعتی در حدود 0.9 ماخ را برای این موشک به ارمغان می آورد.

هارپون به طور معمول از یک سر جنگی نفوذ گر و شدیدالانفجار به وزن تقریبی 220 کیلوگرم بهره می برد. در بحث هدایت موشک هارپون از یک رادار ارتفاع سنج و هیچنین سامانه هدف یابی فعال راداری بهره می برد. در مدلهای جدیدتر این موشک مثل گونه " بلوک 2 " قابلیت حمله به اهداف زمینی با استفاده از سامانه مکان یاب جهانی " GPS " نیز به این موشک افزوده شده است. در این گونه کاربر می تواند بنا به انتخاب خود با اهداف دریایی و یا هدفهایی بر روی خشکی درگیر شود. از جمله کاربران این موشک می توان به : ژاپن، اسپانیا، شیلی، مصر، عربستان سعودی، جمهوری اسلامی ایران، دانمارک، بلژیک، امارات متحده عربی، سنگاپور و پاکستان اشاره کرد.

اگزوسه



شاید بتوان این موشک را آشناترین سلاح ضد کشتی برای مردم ایران به حساب آورد. نام این موشک در کنار اسم هواپیماهایی همچون میراژ و سوپراتاندارد شکل دهنده سخت ترین روزهای تاریخ این سرزمین در سالهای جنگ تحمیلی بود. این موشک ضد کشتی فرانسوی خسارتهای بسیار زیادی را به کشتی های ایرانی در منطقه خلیج فارس وارد کرد. اگزوست را می توان بدون شک یکی از مشهورترین موشکها در کلاس خود به حساب آورد که در کارنامه خود سابقه غرق کردن ناوهای آمریکایی و انگلیسی را نیز دارد.

در جریان جنگ فالکلند در سال 1982 میلادی سوپراتانداردهای آرژانتینی مسلح به موشک اگزوسه توانستند ناو محافظ اچ ام اس شفیلد و کشتی باربری آتلانتیک کانویر را غرق کنند. در 17 می 1987 میلادی نیز میراژهای عراقی مسلح به موشک اگزوست ناو محافظ " یو اس اس استارک " را هدف قرار دادند. موشک اگزوست در 3 گونه هواپرتاب، سطح پرتاب و زیردریایی پرتاب به بازار عرضه شده است.

واژه اگزوسه در لغت به معنای "ماهی پرنده" است. این موشک ساخت شرکت " MBDA " فرانسه است و موفقیتهای بسیار زیادی را در بازار صادرات بدست آورده است. اگزوست به مانند هارپون در طول جنگ سرد به عنوان یک سلاح ضد کشتی کوتاه برد به حساب می آمد و عمدتا به وسیله هواپیماهای سوپر اتاندارد، کشتی ها و زیردریایی های فرانسوی حمل می شد. در این دوره برد این موشک در حدود 70 کیلومتر و سرعت آن نیز در حدود 0.9 ماخ بود.

در دوره پس از جنگ سرد فرانسوی ها هم به فکر ارتقاء موشک ضد کشتی اصلی خود افتادند و با مدل " MM.40 " بلوک 3 یک گونه بسیار متفاوت از موشک اگزوسه را به بازار عرضه کردند. اولین تفاوت این موشک با سایر مدلها برد بیش تر آن بود که به مدد ارتقاء سیستم پیشران به چیزی در حدود 180 کیلومتر رسیده است. در این موشک نیز به مانند نسل جدید موشک هارپون از سیستم های گیرنده " جی پی اس" بهره گرفته شده است که باعث شده است هم هدف گیری این موشک بر علیه اهداف سطحی با دقت بیشتری صورت بگیرد و هم قابلیت حمله به اهداف زمینی نیز به این موشک اضافه شود.

اگزوسه برای هدایت خود از یک سیستم هدایت اینرسیایی، رادار فعال و همچنین سامانه جی پی اس بهره می برد. وزن سر جنگی این موشک در حدود 165 کیلوگرم وزن دارد و از نوع سر جنگی شدید الانفجار با خرج گود شکل دار است و فیوز تاخیری است. این موشک به کشورهای زیادی از جمله آلمان، اکوادور، کلمبیا، شیلی، مصر، برزیل، هند، قطر، آفریقای جنوبی، پاکستان، عمان و ترکیه صادر شده است.

کلاب

موشکهای سری "کلاب" آخرین سری از موشکهای ضد کشتی روسی است که به گفته کارشناسان از پتانسیل های بسیار بالایی برخوردار است. با کمی انحراف از بحث باید گفت که روسها به صورت سنتی از نظر سیستم های موشکی در بسیاری از مواقع از سایر کشورهای دنیا جلوتر بودند و یکی از بخشهایی که روسها همیشه در آن یک برتری خاص را تجربه کرده اند حوزه موشکهای ضد کشتی است.

موشکهای ضد کشتی روسی در دوران جنگ سرد عمدتا موشکهایی برد بلند با سرعتی بالا و دارای سر جنگی مخرب و سنگین بودند. این موشکها به حدی قوی بودند که حتی یک فروند آنها نیز قادر بود بسیاری از شناورهای بزرگ در حد رزم ناوها و یا حتی ناوهای هواپیمابر را غیر عملیاتی یا غرق کند. اما پس از اتمام جنگ سرد روسها نیز به مانند کشورهای غربی به این نتیجه رسیده اند که باید در ساخت موشک های ضد کشتی تغییراتی را اعمال کنند.

آخرین سری موشکهای ضد کشتی روسی که در حال حاضر به صورت عملیاتی فعال است، موشکهای سری کلاب است. این خانواده از موشکها دارای 5 عضو متفاوت هستند. هر کدام از این موشکها با توجه به مدل متفاوت خود دارای مشخصات متفاوتی هستند.

3M-54E



این موشک دارای بردی در حدود 200 کیلومتر و سرجنگی به وزن 200 کیلوگرم است. 3M-54E به صورت سینه مال و در ارتفاع پایین پرواز کرده و در مرحله نهایی حرکت از یک رادار فعال برای یافتن هدف استفاده می کند. سرعت این موشک در مراحل اولیه 0.9 ماخ و در فاز نهایی حمله 2.9 برابر سرعت صوت است. این سرعت بالا موشک مورد نظر برای هر ناوی به یک کابوس واقعی تبدیل می کند.

3M-54E1



این مدل دومین عضو خانواده کلاب است که دارای یک سر جنگی به وزن 400 کیلوگرم بود و برد آن در حدود 300 کیلومتر است. این موشک از لحاظ سیستم هدایت به مانند موشک بالا عمل کرده و سرعت آن در تمام مراحل پروازی 0.9 ماخ است. نکته مهم در مورد این موشک سرجنگی سنگین و مخرب آن است که حتی می تواند شناورهای سنگین و حتی ناوهای هواپیمابر را متوقف کند.

3M-14E



 این گونه از خانواده کلاب مدلی مخصوص حمله به اهداف زمینی است که از سیستم هدایت اینرسیایی و هدایت ماهواره گلوناس برای هدف یابی بهره می برد. این موشک در زمان پرواز در فاصله بین 150 تا 50 متری از سطح زمین پرواز کرده و با یک سرجنگی 400 کیلوگرمی مسلح شده است. این عضو خانواده کلاب از پرتاب گرهای 553 میلی متری اژدر در زیردیایی ها قابل پرتاب است و مدل 3M-14ET آن نیز از پرتاب گرهای عمودی بر روی کشتی های جنگی پرتاب می شود. سرعت این موشک در حدود 0.6 تا 0.8 ماخ است.

91RE1 و 91RTE2


این دو گونه از موشکهای سری کلاب در حقیقت اژدرهای ضد زیردریایی هستند که مدل E1 آن زیردریایی پرتاب و مدل E2 آن کشتی پرتاب است. این موشکهای ضد زیردریایی پس از پرتاب از سطح آب فاصله گرفته و پس از طی یک مسیر بالستیک دوباره به آب وارد شده و هدف را نابود می کنند.


 مدل E1 این موشک که زیردریایی پرتاب است دارای بردی در حدود 50 کیلومتر، سرجنگی به وزن 76 کیلوگرم و سرعت آن پس از خروج از آب 2.5 برابر سرعت صوت است. مدل E2 نیز که از کشتی پرتاب می شود دارای بردی در حدود 40 کیلومتر و سرجنگی به وزن 76 کیلوگرم است. این موشک دارای سرعتی در حدود 2 ماخ است.

از گونه های ضد کشتی این موشک به کشورهای هندوستان و ویتنام صادر شده است.

RBS-15



کشور سوئد از دیرباز به عنوان یک کشور مستقل و خودکفاء در زمینه تجهیزات نظامی شناخته شده است. سوئد با توجه به خطوط ساحلی طولانی و دسترسی به آبهای زیاد همواره نیازمند داشتن سلاح های دریایی پیشرفته برای دفاع از خود بوده است. امروزه اصلی ترین موشک ضد کشتی ارتش سوئد " RBS-15 " نام دارد. این موشک توسط شرکت Saab Bofors Dynamics طراحی و ساخته شده و از سال 1985 میلادی به این سو در خدمت نیروی مسلح سوئد قرار دارد.

این موشک از زمان ورود به خدمت در سال 1985 میلادی تا به امروز شاهد چندین مرحله ارتقاء بوده است که عمدتا بر روی سیستم های هدایتی و پیشران آن اعمال شده است. مدل MK1 این موشک در ابتدا تنها دارای بردی در حدود 70 کیلومتر بوده و از واحدهای سطحی پرتاب می شد که در طول برنامه های ارتقاء انجام شده مدلهای هواپرتاب آن نیز به بازار عرضه شد. در حال حاضر مدل MK3  جدیدترین نمونه عملیاتی از این موشک است که دارای بردی در حدود 250 کیلومتر و سرعتی در حدود 0.9 ماخ است.

این موشک با یک سرجنگی به وزن 200 کیلوگرم مسلح شده است و از سیستم های هدایت اینرسیایی و همچنین جی پی اس بهره می برد. RBS15 علاوه بر توانایی حمله به اهداف شناور توانایی حمله به اهداف دریایی را نیز دارد. مدل MK4 این موشک نیز در حال طی مراحل طراحی است که بر اساس اطلاعات موجود دارای سیستم کشف هدف پیشرفته، سطح مقطع راداری کم و بردی بیش از 1000 کیلومتر خواهد بود. این موشک به کشورهای آلمان، فنلاند، کروواسی و لهستان نیز صادر شده است.

DF21


اما به عنوان آخرین موشک ضد کشتی در این مطلب قصد داریم تا شما را با متفاوت ترین موشک ضد کشتی حال حاضر دنیا آشنا کنیم. موشکی که تمام قوانین جنگهای دریایی را تغییر داده و باعث ایجاد ترس زیادی در بین فرمانده هان نیروی دریایی آمریکا شده است. موشک بالستیک DF21 ساخت کشور چین اولین موشک بالستیک عملیاتی ضد کشتی در دنیا است. تا پیش از این موشکهای ضد کشتی همه از نوع کروز بودند و از موشکهای بالستیک در نقش ضد کشتی بهره گرفته نمی شد.

اما موشک مورد نظر چینی با استفاده از سیستم های راداری در مرحله تقرب نهایی خود به سمت هدف از دقت بسیار بالایی برای هدف یابی و نابودی اهداف دریایی برخوردار است. این موشک از سیستم پیشران دو مرحله ای سوخت جامد بهره می برد که زمان آماده شدن آن برای پرتاب را کاهش می دهد. DF 21 دارای بردی در حدود 2150 کیلومتر و یک سرجنگی اتمی 500 کیلوتنی مجهز شده است. این موشک می تواند در صورت لزوم سر جنگی شیمیایی و یا شدیدالانفجار را نیز حمل کند. برد این موشک در حدود 2150 کیلومتر برآورد شده است.

کارشناسان دفاعی بسیاری در دنیا اعتقاد دارند که هدف اصلی چین از طراحی و ساخت این نوع از سلاح های ضد شناور هدف قرار دادن ناوهای هواپیمابر نیروی دریایی آمریکا است. این مسئله امروزه به روشنی در نظرات بسیاری از نظامیان و سیاستمداران آمریکایی دیده می شود که این موشک به تنهایی می تواند تهدیدی بسیار جدی را برای ناوگان آمریکا ایجاد کند.

حقیقت این است که این موشک در مرحله نهایی خود دارای سرعتی در حدود 1480 کیلومتر بر ساعت و یک سرجنگی شدید الانفجار به وزن 600 کیلوگرم است که می تواند تقریبا هر شناوری را غرق کند. فراموش نکنید که این موشک از بالا و به صورت قوسی به هدف خود حمله می کند و به دلیل سرعت و شتاب بیشتر در زمان برخورد از قدرت تخریبی بیشتری برخوردار است.